Nachtdienst

Buiten is het donker, binnen brandt spaarzaam licht. Uit een enkele kamer komt wat gebrom van apparatuur, maar verder heerst er overal diepe rust. Behalve je cliënten wil niemand wat van je ’s nachts, je rijdt zonder files naar je werk en je ontvangt onregelmatigheidstoeslag. Je zou je bijna vrijwillig opgeven (maar niet heus).

Waarschijnlijk staan er maar weinig mensen echt te springen om een nachtdienst te draaien. Een enquête onder verplegend personeel liet zien dat het merendeel zich niet echt fit voelt tijdens de nachtdiensten. Het je niet fit voelen wordt door de wetenschap ondersteund. Een van de oorzaken is dat door nachtdienst je ritme verstoord raakt.

Het Circadiaanse ritme

Het lichaam is een prachtig samenspel van ingenieuze processen. Een van die processen is onze interne klok. Het 24- uurs ritme van deze klok heet ook wel het circadiaanse ritme. Het ritme is beïnvloedbaar door onze omgeving, waarbij licht een belangrijke rol speelt. Blootstelling aan licht zorgt ervoor dat de klok ons lichaam signalen geeft die helpen om actief te zijn. Het omgekeerde gebeurt wanneer het donker wordt en de klok o.a. processen in de epifyse aanstuurt, zodat de melatonine productie op gang komt. Het verstoren van het ritme zoals bij nachtdiensten gebeurt, heeft invloed op je lijf en je functioneren.

Verhoogde kans op aandoeningen

Wanneer je ’s nachts werkt, ben je dus actief op een moment dat je bioritme aangeeft dat het tijd is om te slapen. Dit brengt een vergroot risico op gezondheidsklachten met zich mee. Mensen die nachtwerk verrichten hebben meer kans op het krijgen van diabetes mellitus type 2, slaapproblemen en hart- en vaatziekten. De reden hiervoor is dat de vet- en glucosehuishouding ’s nachts in een lagere versnelling staat. Dat betekent wanneer je ’s nachts eet, dit kan leiden tot hogere glucosespiegels en hogere opslag van vet dan overdag het geval is. Dit kan overgewicht veroorzaken, waardoor diabetes en/of hart- en vaatziekten kunnen ontstaan. Het bewijs voor een verhoogde kans op borstkanker is niet eenduidig. Ook zijn er nog te weinig onderzoeken gedaan, om uitspraken te doen over andere ziekten die zouden ontstaan door nachtwerk.

Chrononutrition

De invloed van onze voeding op onze biologische klok is een onderwerp waar veel onderzoek naar gedaan wordt. Er bestaan vermoedens dat het aantal maaltijden dat we eten, wanneer we ze eten en wat we eten, effect heeft op onze gezondheid. Chrononutrition is een vrij nieuw onderzoeksgebied, dat zich bezighoudt met het circadiaanse ritme en de invloed van voeding hierop. Het Voedingscentrum zegt hierover: De meeste onderzoeken wijzen uit dat een onregelmatig eetpatroon minder gunstig is voor onze cardio metabole gezondheid. Echter, is er nog te weinig bewijs om aan te tonen wat een ideaal ritme is voor het behoud van een gezond gewicht en lager risico op ziekten.

Structuur

Ondanks het ontbreken van dit sluitend bewijs neigt men er naar om onze drie hoofdmaaltijden en drie tussenmaaltijden als structuur te handhaven voor mensen die nachtdiensten draaien. Hierover is eerder dit jaar een artikel verschenen in het tijdschrift “Nurse Academy”. ‘s Nachts staat de spijsvertering op een lagere stand, waardoor het beter is om niet te veel en niet te vet te eten, zodat je je maag en darmen minder belast. Het verteren van koolhydraten en vet, kost het lichaam energie en werkt vermoeidheid in de hand. Wanneer je ’s nachts werkt, kun je die energie beter aanwenden om je op je werk te concentreren. Het is aan te raden om de eerste twee maaltijden eiwitrijk en koolhydraatarm te laten zijn en de derde maaltijd juist koolhydraatrijk. Het liefst met complexe koolhydraten, dus veel vezelrijke producten. Drie maaltijden is niet voor iedereen voldoende om de nacht door te komen. Wanneer je behoefte hebt aan tussendoortjes, is het beter om niet te kiezen voor zoetigheid of vette snacks. Kies in plaats daarvan voor gezondere alternatieven zoals rauwkost of een handje noten.

Fitter door de nacht

Samen met het UMCG heeft Distrivers een receptenboekje “Fitter door de nacht” ontwikkeld, waarin naast lekkere recepten ook de aanbevelingen uit bovengenoemde publicatie zijn opgenomen. Hiermee hopen we de medewerkers in de nachtdienst een steuntje in de rug te geven om energiek en gezond de nachtdiensten te doorstaan.

Bij vragen over voeding kun je altijd de diëtist van jouw instelling inschakelen. Of stel ze aan onze voedingsdeskundige stephanieslot@distrivers.nl.

Tips

Samengevat zijn de tips & tricks voor een fittere nacht:

• Houd een normaal dag- en nachtritme aan.
• Maaltijd 1 en 2 zijn eiwitrijk en koolhydraatarm, maaltijd 3 is koolhydraatrijk.
• Neem kleine porties.
• Eet als je wakker wordt een kleine licht verteerbare maaltijd.
• Vermijd cafeïne.
• Drink voldoende water.
• Eet tussendoor geen zoetigheid of snacks, kies voor noten, rauwkost of een rijstwafel.
• Beweeg voldoende.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers