Osteoporose; de stille sloper

Tegenwoordig wanneer ik opsta, word ik pijnlijk vaak geconfronteerd met zoals we het in Twente zeggen ‘oale böt’ (oude botten). Als je jonger bent denk je zelden aan je botten, toch zouden we dat vaker moeten doen. In ieder geval voor het te laat is en osteoporose zijn intrede doet. Osteoporose heet in de volksmond ook wel botontkalking. Ongeveer rondom je dertigste levensjaar worden je botten brozer en fragieler. Wanneer de verzwakking van je botten ernstiger is dan gemiddeld heb je osteoporose.

Pieken

Ons skelet bestaat uit botten en uit kraakbeen, het zorgt onder andere voor stevigheid en het beschermt de organen. Botweefsel is opgebouwd uit kalkzouten (calcium en fosfor) en lijmstof (collageen). Vanaf de geboorte tot ongeveer je dertigste, is er een evenwicht in botopbouw en botafbraak. De dichtheid van botten bereikt een piek rond het dertigste levensjaar. Na deze leeftijd neemt de botdichtheid af, er wordt meer bot afgebroken dan opgebouwd. Bij vrouwen neemt de botdichtheid ten gevolge van de menopauze (overgang) nog eens extra af.

Wat is Osteoporose?

Wanneer de verzwakking van de botten ernstiger en/of sneller verloopt dan normaal, wordt er gesproken van osteoporose. Botten kunnen dan de normale krachten van het lijf niet meer aan, waardoor een hoger risico ontstaat op botbreuken. Bij Osteoporose verandert niet alleen de botmassa, maar ook de botdichtheid. Er ontstaan kleine openingen in de botstructuur. Dit zorgt ervoor dat je botten minder sterk zijn. Osteoporose heet primair, wanneer het ontstaat door leeftijd of overgang en secundair wanneer er b.v. een ziekte zoals reuma of een geneesmiddel (corticosteroïden) aan ten grondslag ligt.

Welke risicofactoren spelen een rol bij osteoporose?

Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan het risico op osteoporose. Genetische aanleg is de belangrijkste factor van botdichtheid. Daarnaast is leeftijd een risicofactor. Ook geslacht speelt een rol; vrouwen hebben een hoger risico op osteoporose dan mannen, vooral na de menopauze. Andere risicofactoren zijn onder andere een laag lichaamsgewicht, roken, overmatig alcoholgebruik, bewegingsarmoede en een tekort aan calcium en vitamine D. Deze laatste risicofactoren kun je scharen onder leefstijl. Een gezonde leefstijl heeft een positieve invloed op de botgezondheid, waardoor het osteoporoseproces vertraagd kan worden.

Hoe kan ik osteoporose voorkomen?

In de strijd tegen osteoporose speelt leefstijl een belangrijke rol. Voeding en bewegen gaan hierbij hand in hand. Regelmatig bewegen (30 min per dag) oefent kracht uit op ons lichaam, dit is een stimulans voor het lichaam om bestaand botweefsel te versterken en nieuw botweefsel aan te maken. Om dit proces te ondersteunen, moeten in het bloed de juiste voedingsstoffen aanwezig zijn. Gezonde voeding, volgens de schijf van vijf, zorgt hier in het algemeen voor. Bij het voorkomen van osteoporose zijn magnesium, kalium, eiwit en calcium extra van belang.

Balans voor een goede botdichtheid

Niet zo zeer de individuele losse nutriënten, maar het samenspel tussen de nutriënten en leefstijl is dus van belang. Ze hebben elkaar nodig voor een goede botdichtheid. Het is dus niet nodig om ineens liters melk te gaan drinken en uren te gaan hardlopen. Het draait om balans om osteoporose, de stille sloper, te voorkomen of te vertragen. Door proactief te zijn en stappen te ondernemen om de botgezondheid te beschermen, kan het risico op deze aandoening aanzienlijk verminderen. Je bent zo oud als je je voelt, maar je botten zijn misschien niet zo veerkrachtig als je denkt.

Wie doet wat?
Calcium (kalk) klinkt het meest logisch in het kader van botontKALKing. Bot bestaat voor een groot deel uit kalk en calcium is daarbij een van de hoofdbestanddelen. De dagelijkse hoeveelheid calcium die nodig is voor een volwassene, ligt afhankelijk van geslacht en leeftijd tussen de 950-1200 mg per dag. Welke voedingsmiddelen bevatten veel calcium? Calcium zit van nature vooral in melk(producten), kaas, granen en een aantal groene groentes. Wanneer geen dierlijke zuivel wordt gegeten of gedronken, kan voor een plantaardige vervanger met toegevoegd calcium gekozen worden.

Om calcium goed op te kunnen nemen vanuit je darmen, is vitamine D nodig. Vitamine D nemen we op via onze huid als we in de buitenlucht zijn. Wanneer hoofd en handen een half uur per dag blootgesteld worden aan zonlicht, is dit (m.u.v. de winter) voldoende. Daarnaast haalt het lichaam vitamine D uit voeding. Het zit in vette vis, wat minder in vlees en ei en wordt toegevoegd aan margarine/halvarine en bak- en braadproducten. Voor kinderen tot 3 jaar, ouderen en mensen met een getinte huidskleur is het aan te raden om een supplement met vitamine D te slikken.

Magnesium speelt een rol bij de regulering van calcium in het lichaam en bij het vormen van botweefsel. Bronnen van magnesium zijn brood, graanproducten, groente, noten, melk, melkproducten en vlees. Magnesium zit in veel producten, waardoor niet snel tekorten optreden.

De aanwijzingen dat vitamine K een rol speelt bij het verkrijgen van sterkere botten nemen toe. Met name vitamine K2, dat fungeert als een ANWB Bord om calcium naar zijn bestemming te leiden. Bronnen van vitamine K zijn: groente, fruit, melk en melkproducten, vlees, eieren en granen.

Eiwitten spelen een rol bij de botdichtheid. Voedingseiwitten zijn noodzakelijk voor optimale botgroei en gezondheid. Eiwitten zitten in vlees, vis, kaas, ei, melk, brood, granen, peulvruchten en noten. Een gezonde volwassene heeft 0.83g/kg per dag aan eiwitten nodig.

RAADPLEEG VOOR VOEDINGSADVIES DE DIËTIST VAN JOUW ORGANISATIE. VOOR PASSEND BEWEEGADVIES KUN JE TERECHT BIJ DE FYSIOTHERAPEUT.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers