Zout

Heb jij ook nog wel eens die kinderlijke verwondering van vroeger? Gewoon even het gevoel van nieuwsgierigheid, verbazing en verwondering over de wereld om je heen toelaten? Naarmate je ouder wordt, leer je hoe de wereld in elkaar steekt en nemen verwachtingen steeds vaker de plaats in van verwondering. De dagelijkse dingen worden normaal en zijn niet per se bijzonder meer. Ik heb die nieuwsgierigheid af en toe nog wel. Ik dook in de wereld van (keuken)zout, waar ik door mijn opleiding en ervaring wel het een en ander van weet, maar natuurlijk niet alles. Op zoek naar een leuke inleiding, was ik bij zin één al getriggerd: ‘In het oude China, kan de geschiedenis van zout zo’n 6000 jaar terug getraceerd worden’. ZesDUIZEND jaar, dat is lang geleden. In die tijd had zout ongeveer de status van goud in ons huidige millennium. Nog een leuk weetje: Het woord salaris stamt af van het Latijnse woord voor zoutstaaf ‘salarium’, waar Romeinen hun slaven mee betaalden. Zout an sich is nog veel ouder dan de Romeinen.

Zoutwinning

Miljoenen jaren geleden is er onder het Europese aardoppervlak een zoutlaag ontstaan, doordat het water in ondiepe zeeën verdampte. Die zoutlagen liggen nu ingeklemd tussen aardlagen op dieptes variërend van 100 meter tot wel 5 kilometer. Het merendeel van het zout in zeeën en oceanen ontstaat door de oplossing van gesteenten op het aardoppervlak, getransporteerd door regenwater en rivieren. Deze natuurlijke processen resulteren in verschillende soorten zout, waaronder het opmerkelijke roze Himalayazout dat wordt gewonnen uit bergen. Zoutwinning vindt plaats door verschillende methoden, zoals het laten verdampen van zeewater in grote bassins, het mijnen van ondergrondse zoutlagen of het oplossen van zout in gesteenten door injectie van water, elk proces met als doel het verzamelen en verwerken van ruw zout voor uiteenlopende toepassingen, waaronder ons keukenzout.

Conservering & smaak

Verschillende oude culturen zoals de Chinezen, Romeinen of oude Egyptenaren ontdekten de conserverende werking van zout en konden levensmiddelen al bewaren, voordat de koelkast zijn intrede deed. Zout trekt water aan uit het voedingsmiddel, waardoor de groei van micro-organismen zoals bacteriën, schimmels en gisten wordt geremd of zelfs gestopt. Naast conservering, is zout ook al eeuwen een smaakmaker. Het verbetert niet alleen de zoute smaak, maar het kan ook andere smaken versterken en in balans brengen, zoals zoetigheid en hartigheid. Bovendien kan zout ongewenste smaken maskeren en de algehele smaakervaring van voedsel verbeteren. Ouder worden, roken, een aandoening en/of medicatie, kan ervoor zorgen dat de smaakbeleving achteruit gaat, waardoor de neiging ontstaat om meer zout toe te voegen. Het verhogen van de zoutinname kan gepaard gaan met gezondheidsrisico’s.

Goed fout dat zout?

We hebben zout nodig, omdat we het zelf niet aan kunnen maken. Ons lichaam gebruikt zout of om precies te zijn het natrium uit zout, om onze bloeddruk te reguleren, onze spieren te laten samentrekken, onze zenuwen hebben het nodig en we gebruiken het voor onze vochthuishouding. In totaal heeft het lichaam hier maar één tot drie gram per dag voor nodig. Een beetje zout mag dus best, maar de gemiddelde inname van Nederlanders is met 7,3 gram aan de hoge kant. Het is helaas zo dat een te hoge zoutinname kan leiden tot een te hoge bloeddruk, wat weer een verhoogde kans geeft op hart- en vaatziekten. In de ouderenzorg wordt wel eens gezegd dat de focus moet liggen op smaakvol eten, waarbij zout als minder belangrijk wordt beschouwd. Toch is het ook belangrijk te erkennen dat een teveel aan zout niet alleen in verband wordt gebracht met een verhoogde bloeddruk, maar ook met risico’s op maagkanker, nierziekte en botontkalking. Het idee van een ‘quick fix’ in de vorm van een bloeddrukpilletje lijkt daarom niet altijd de ideale oplossing om een verhoogd zoutgebruik te rechtvaardigen, om nog maar niet te spreken van de bijkomende kosten van medicatie (€ 1,3 miljard/jaar).

Hoe dan wel?

Bij Distrivers laten we zien, dat smaakvol eten met minder zout mogelijk is. Zonder concessie te doen aan smaak, hebben we de afgelopen jaren bij Distrivers zorgvuldig de hoeveelheid zout in onze producten verminderd. Ons doel is een gezondere samenstelling te bereiken zonder af te wijken van de kenmerkende smaak die onze klanten waarderen. Dit doen we bijvoorbeeld door meer met kruiden en specerijen te werken. Zoals de dichter Jacob Cats over zout al treffend schreef: ‘Maer hier en over-al soo dient de middel-maet. Want als men die vergeet, soo wordt het goede quaet’. (Maar hier en overal dient de middelmaat. Want als men die vergeet dan wordt het goede kwaad).

Op Zout – Jacob Cats 1577 – 1660
Het Zout is wonder nut, het moet’et al bewaren,
Wie kan’er sonder dat in verre Landen varen?
Al wat den mensche voedt, al wat men zuyvel hiet,
En deugt of sonder Zout, of sonder Pekel niet.
Geen Kock en kan bestaen, geen Meyt en weet te koken,
Soo haest als haer het Zout of pekel heeft ontbroken;
En wie de Tafel deckt, en Zout daer op vergeet,
Die toont dat hy sijn ampt in geenen deel en weet.
Zout dient ontrent het vleysch, het dient ontrent de vissen,
Dies kan men beter gout, als zout op aerden missen:
Maer hier en over-al soo dient de middel-maet,
Want als men die vergeet, soo wordt het goede quaet.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers