IDDSI

De nieuwe standaard

Onlangs is bij Distrivers de IDDSI standaard geïmplementeerd. IDDSI staat voor International Dysphagia Diet Standardisation Initiative (Internationaal Dysfagie Dieet Standaardisatie Initiatief). Deze standaard maakt een eind aan duizend en één verschillende namen die gehanteerd werden om consistenties aan te duiden.

Alle logopedisten en diëtisten in de wereld op één lijn krijgen, dat is een hele uitdaging. De eerste stappen om tot een consensus te komen zijn dan ook al in 2012 gezet. Uiteindelijk is in 2019 IDDSI wereldwijd geïmplementeerd.

Dysfagie

Dysfagie is een verzamelnaam voor alle problemen die er zijn rondom kauwen en slikken. Kauw- en slikproblemen zijn geen op zich staande ziekten. Het zijn symptomen of gevolgen van een aandoening of van een verwonding. Veel voorkomend zijn: CVA (beroerte), Alzheimer, ziekte van Parkinson, tumoren of problemen met kaak of gebit. Dit is slechts een kleine greep uit een veel groter scala van oorzaken, waar ongeveer 8% van de wereldbevolking mee te kampen heeft.

Als het vanzelf gaat, is slikken iets waar we niet over nadenken. Bij het afhappen, kauwen en doorslikken zijn er meer dan 20 spieren druk in de weer om te zorgen dat het voedsel naar de maag getransporteerd kan worden.

Normaal kauwen en slikken verloopt in vier fasen:

Inname van voedsel (Voorbereidende orale fase)
Inzet van slikken van mond naar keel
(Orale transport fase)
Transport van voedselbolus door de keel
(Faryngealefase)
Transport door slokdarm naar de maag
(Oesofageale fase)

In ieder van deze fasen kan een probleem ontstaan. De gevolgen hiervan zijn vaak groot. Zowel lichamelijk als psychisch.

Sociale verstikking

Kauw- en slikproblemen hebben meer gevolgen dan in eerste instantie gedacht wordt. Voedsel kan in de longen terecht komen en daar een longontsteking (aspiratiepneunomie) veroorzaken of erger; iemand kan stikken. Dit leidt er vaak toe dat mensen minder gaan eten en/of drinken. Onvoldoende eten en drinken kan leiden tot ondervoeding of uitdroging, wat een bedreiging vormt voor de gezondheid.

Waar je minder snel aan denkt, is dat eten vooral ook een sociale bezigheid is. We eten met ons gezin of gezellig met vrienden en familie. Problemen met kauwen en slikken kunnen ervoor zorgen dat iemand zich terugtrekt en het liefst alleen eet, waardoor er sociale isolatie kan ontstaan. Dit is van invloed op de levenskwaliteit en daarmee op de gezondheid.

Consistentie matrix

Er zijn mogelijkheden om te zorgen dat mensen met kauw- en slikproblemen toch goed blijven eten en drinken. Een logopedist kan aan de hand van slikonderzoek kijken of een andere houding, manier van slikken, training van spieren of aanpassing van de voedingsconsistentie wellicht verlichting kan bieden. Bij consistentiewijzigingen werd tot voor kort met een consistentiematrix gewerkt. De matrix was al een stap in de richting van consensus betreffende de verschillende terminologieën die er in omloop waren. Dat waren wereldwijd maar liefst 57 verschillende termen om de textuur van voedsel te beschrijven, en 27 verschillende om vloeistofdikte te beschrijven.

En toen was er… IDDSI

De komst van IDDSI maakt definitief een eind aan al deze terminologieën. IDDSI is een raamwerk van acht verschillende consistentieniveaus. Per trede is nauwgezet vastgelegd, wat de fysiologische reden is dat een patiënt deze consistentie zou moeten krijgen. Er is beschreven wat de karakteristieken zijn en hoe je kunt zien of een product geschikt is voor die consistentiegraad. Voor voeding gaan de treden van dik vloeibaar (IDDSI 3) naar normaal (IDDSI 7). In deze afbeelding zijn de zeven verschillende consistentieniveaus grafisch weergegeven. De driehoek met de punt naar beneden is bedoeld voor voeding en de driehoek met de punt omhoog is voor dranken. Iedere consistentietrede is voorzien van een nummer. Dat nummer maakt onder andere dat IDDSI eenvoudig internationaal uitwisselbaar is, zodat ze ook in China weten dat we met IDDSI 3 “dikvloeibaar” bedoelen.

Banaan met een diploma

Het lijkt vrij eenvoudig zo’n schematische weergave, maar in de praktijk betekent het dat ieder (!) voedingsmiddel een traject van testen moet doorlopen met aan het eind de zo gewilde IDDSI-diplomering. Dat geldt dus niet alleen voor een fijngemalen kipfiletje, maar ook voor een glas melk, chocopasta, een beschuit, een sperzieboon of een banaan.

De juiste consistentie bepalen

Alle gerechten uit de keukens van Distrivers hebben een IDDSI test ondergaan en zijn voorzien van de juiste codering. Onderstaand is zichtbaar wat de wijzigingen zijn t.o.v. de consistentiematrix. De “Sperziebonen gemalen” heten nu “Sperziebonen fijngemalen IDDSI 5”.

Consistentie IDDSI	IDDSI code (nieuw)	Consistentie matrix (oud)
Fijngemalen	5	Gemalen
Gladgemalen	4	Dik vloeibaar
Dik vloeibaar	3	N.v.t.

IDDSI 5 gerechten kunnen worden gegeten met een vork of lepel. Het gerecht kan eventueel in een bolvorm worden geserveerd. Er mogen kleine stukjes (< 4 mm) zichtbaar zijn. Componenten met het label IDDSI 4 worden meestal met een lepel gegeten, een vork kan ook. Het is niet mogelijk om deze consistentie uit een beker te drinken of met een rietje op te zuigen. Het kan zonder kauwen worden doorgeslikt. De stukjes zijn kleiner dan 1 mm. Nieuw in ons assortiment zijn gerechten met IDDSI codering 3 (Dik vloeibaar). De IDDSI 3 gerechten zijn iets dunner dan de gladgemalen componenten en zijn vrij van stukjes. Ze kunnen met een lepel gegeten of met een rietje gedronken worden.

Raadpleeg bij twijfel een logopedist of diëtist, zodat voor de cliënt de gerechten in de juiste consistentie besteld kunnen worden.

Voor eventuele vragen kun je altijd de diëtist binnen je organisatie, of één van onze specialisten raadplegen.

Column door: Stephanie Slot
Voedingsdeskundige en menu-engineer bij Distrivers

Bekijk onze andere columns